Loading ...

ახალგორის მუნიციპალიტეტის სოფელ მოსაბრუნში,  სამხრეთ ოსეთის საბაჟო კომიტეტის ინფორმაციით, შესაძლოა საბაჟო პუნქტი გაიხსნას.

თამარ მეარაყიშვილი

რიგები რუსულ საკონტროლო გამშვებ პუნქტთან. ახალგორის მუნიციპალიტეტის სოფელი მოსაბრუნი (სოფელი რაზდახანი ლენინგორის რაიონში). (ფოტო: თამარ მეარაყიშვილი)

სოფელ მოსაბრუნში [რომელიც თვითაღიარებლი სამხრეთ ოსეთის რესპუბლიკაში ცნობილია როგორც სოფელი რაზდახანი, ლენინგორის რაიონი], იქ სადაც ამჟამად რუსული საკონტროლო გამშვები პუნქტი ფუნქციონირებს, სამხრეთ ოსეთის საბაჟო კომიტეტის ხელმძღვანელმა მურატ ცხოვრებოვმა სამომავლოდ, არც ტრანსკავკასიური მაგისტრალის გახსნა გამორიცხა. 

მართალია საბაჟო პუნქტის შესახებ ჯერ–ჯერობით ბევრი არაფერია ცნობილი, მაგრამ ეს იდეა ახალგორსა და ცხინვალში მოსახლეობის უმრავლესობას მოეწონა. საბაჟო პუნქტი განსაკუთრებით მომგებიანი ახალგორელებისთვის იქნება. ადამიანებს აღარ მოუწევთ საათობით რიგებში დგომა, მგზავრებს თავისუფალი გადაადგილების საშუალება მიეცემათ, ხელი შეეწყობა ვაჭრობას.

მურატ ცხოვრებოვის განხცადება ადგილობრივების ნაწილმა სამხრეთ ოსეთის ინტერესების საწინააღმდეგოდ მიიჩნია. სოციალურ ქსელებში იმასაც კი წერდნენ, რომ უმჯობესია ახალგორის გამშვები პუნქტი დაიკეტოს.

საქართველოსთან სავაჭრო ურთიერთობების დამყარების  მოწინააღმდეგეები არგუმენტად იმ ფაქტს ასახელებენ, რომ საქართველოს ხელისუფლება სამხრეთ ოსეთის წინააღმდეგ ძალის გამოუყენებლობის შესახებ შეთანხმებას ხელს დღემდე არ აწერს.

2008 წლის აგვისტოს ომის შემდეგ, სამხრეთ ოსეთის ხელისუფლებამ გზები ჩაკეტა და ცხინვალის მიმართულებით გადაადგილება აკრძალა. გამონაკლისი მხოლოდ ახალგორისთვის დაუშვა. იქ ადგილობრივი მცხოვრებლები სპეციალური საშვებითა და სამხრეთ ოსეთის მოქალაქის პასპორტით გადაადგილდებიან.

2012 წლის არჩევნებამდე  ქართულ საგუშაგოზე (რომელსაც გადის ახალგორში მიმავალი ყველა მგზავრი) მკაცრად  აკონტროლებდნენ ტვირთებს, იმ შემთხვევაშიც კი თუ ის პირადი მოხმარებისთვის იყო განკუთვნილი.

2012 წლიდან საქართველოში ახალმა ხელისუფლებამ თანდათან შეამსუბუქა ტვირთის გადატანასთან დაკავშირებული მოთხოვნები. პარალელურად, სამხრეთ ოსეთის ხელისუფლებაც ხან ართულებდა, ხან ამარტივებდა ტვირთების გადატანის წესებს, რომელთა დიდი ნაწილი ზეპირსიტყვიერი იყო.

ერთ-ერთი ბოლო რეგულაციის თანახმად, სამხრეთ ოსეთის მთავრობამ  ერთ ჯერზე გადაადგილებისას, მგზავრზე 50 კგ. ტვირთი სცნო დასაშვებ ნორმად. ერთსადაიმავე პიროვნებას ამ ოდენობის ტვირთით საზღვრის გადაკვეთა დღეში ორჯერ შეეძლო (ჯამში 100 კგ),  თუ ტვირთის ღირებულება არ აღემატებოდა 6,500 რუბლს (დაახლოებით 250 ლარი). უმეტესად არც ტვირთის აწონვა ხდებოდა და არც ღირებულების დადგენა, მესაზღვრეები თვალით ზომავდნენ ყველაფერს.

ბუნებრივია 100 კილოგრამ ტვირთს ყოველდღიურად ვერ მოიხმარს ადამიანი და მთელი ეს სქემა არაოფიციალურად სავაჭროდ იყო გათვლილი. ეს საქმე საკმაოდ მომგებიანია, რადგან პროდუქტებზე მოთხოვნა დიდია.

ყველაფერი იქამდე მივიდა, რომ 2013 წელს პირდაპირ ახალგორის ცენტრში, ყოფილი საკონსერვო ქარხნის ტერიტორიაზე საბითუმო ბაზრობაც კი გაიხსნა. რომელსაც არაოფიციალურად რაიონის ადმინისტრაციის მაშინდელი უფროსი ჯემალ ჯიგკაევი ხელმძღვანელობდა.

ბაზრობაზე სამუშაოდ მოსახვედრად საჭირო იყო სპეციალური ნებართვა. ამ პერიოდში,  კერძო მაღაზიებსა და გარემოვაჭრეებს, ხან მილიცია, ხანაც ადმინისტრაციის უფროსის მძღოლი უქმნიდა დაბრკოლებებს. ამით მოვაჭრეებს უბიძგებდნენ, რომ ბაზრობაზე გადაენაცვლათ.

ბაზრობაზე სავაჭროდ ადგილის აღება, გამყიდველისთვის დამატებით ხარჯებს უკავშირდებოდა. მხოლოდ შესვლისთვის ყოველდღიურად 2,000 რუბლი, ან 100 ლარი იყო გადასახდელი. მოსახლეობამ უკმაყოფილება სხვადასხვა სახის საპროტესტო აქციებით გამოხატა. საბოლოოდ  ბაზრობამ მხოლოდ ერთი თვე იფუნქციონირა.

სავაჭრო ურთიერთობები უფრო გაფართოვდა იმ სახით, როგორც ის 2017 წლის იანვრამდე წარიმართებოდა. არაოფიციალური ინფორმაციით, რომელიც ქართული საგუშაგოდან მაქვს ჩვენი რაიონის გავლით სამხრეთ ოსეთში ყოველდღიურად 35-50 ტონა პროდუქტი შედის. (ახალგორის მილიციის სამმართველოს უფროსმა კი რამდენიმე თვის წინ  განაცხადა, რომ იგივე გზას ყოველდღიურად 200 ტონა ტვირთი გადის).

სოფელ მოსაბრუნთან მდებარე საკონტროლო გამშვები პუნქტის გავლით სამხრეთ ოსეთში ყოველდღიურად ათობით ტონა ტვირთი შედის. (ფოტო: თამარ მეარაყიშვილი)

ქართული საგუშაგოს ინფორმაციით, ყოველდღიურად ადმინისტრაციულ საზღვარს 500–მდე ადამიანი კვეთს. განსხვავებულია რუსული საკონტროლო გამშვები პუნქტის სტატისტიკა. მათი მონაცემებით საზღვარზე ყოველდღიურად 700–მდე ადამიანი გადაადგილდება.

გამოდის, რომ ყოველდღე დაახლოებით 200–მდე  ადამიანი ,,ინაწილებს“ სავაჭრო ურთიერთობებში ორივე მხრიდან  ჩართული ,,ბიზნესმენების“ ტვირთს და აფორმებს მას, როგორც პირადი საჭიროებისთვის აუცილებელ პროდუქტს. საზღვარზე 20 მეტრიანი მონაკვეთის გავლის საზღაურად, ამ მიზნით დაქირავებულები 300 რუბლს (10 ლარი) იღებენ.

ამ საქმით ახალგორში მცხოვრებთა დიდი ნაწილი იყო დაკავებული, არასრულწლოვანი ბავშვებიც კი. რადგან ბავშვებისთვის მშობლის ნებართვის გარეშე გადაადგილება აკრძალულია, ტვირთის გადამზიდავს ოჯახისგან ეძლეოდა ნოტარიულად დამოწმებული მინდობილობა, ან ბავშვები მუშაობდენ მშობლებთან ერთად. მაგალითად თუ მიკროავტობუსს გადააქვს 500 კგ. ტვირთი, მას რვა ადამიანი მაინც უნდა ეჯდეს სალონში, რათა ბარგის საერთო რაოდენობა კანონით დაშვებულ ნორმას არ აღემატებოდეს.

ჩემ ხელთ არსებული ინფორმაციით,  ყოველდღიურად საზღვარს 200–მდე ერთეული მსუბუქი და სატვირთო სატრანსპორტო საშუალება გადაკვეთს.

საბოლოოდ ვაჭრობის ეს ფორმაც ქმნიდა პრობლემებს მგზავრებისთვის. ერთმანეთს ხშირად უპირისპირდებოდნენ მოვაჭრეები და მძღოლები. რიგებთან ერთად საზღვრის გადაკვეთის მსურველთა უკმაყოფილებას ისიც იწვევდა, რომ მესაზღვრეები პერიოდულად  ფორმალურად იწყებდნენ მგზავრების დაწვრილებით შემოწმებას. რასაც მოსდევდა ტვირთების დაკავება, აჯარიმებდნენ მძღოლებს ხან საბარგულში ტვირთის ზედმეტი წონის, ხანაც პროდუქტის წარმომავლობის გამო.

ყველაფერს ემატებოდა ეგრეთწოდებული ცხინვალელი „რეკეტიორების“ ფაქტორი. ისინი  მოვაჭრეებს ყოველთვიურად დიდი ოდენობით თანხას სძალავდნენ „მათ ტერიტორიაზე ბიზნესის კეთების გამო“.

სავაჭრო ურთიერთობებს ასეთი სახე ჰქონდა 2017 წლის იანვრამდე. იანვრიდან დღემდე ნებისმიერ ადამიანს, ვისაც დოკუმენტები წესრიგში აქვს, შეუძლია საზღვარზე განუსაზღვრელი რაოდენობით ტვირთი გადაიტანოს.

2016 წლის ივნისში, სამხრეთ ოსეთის პრეზიდენტმა ცხინვალში სამუშაოდ მოიწვია და  ვიცე პრემიერის პოსტი ჩააბარა დიმიტრი კოზაევს, რომელიც რუსეთში წლების განმავლობაში სხვადასხვა საბაჟოს ხელმძღვანელობდა.

დიმიტრი კოზაევმა  მოახერხა და რუსეთ-სამხრეთ ოსეთის საბაჟოს მეშვეობით,  ბიუჯეტის სასარგებლოდ ერთ მილიარდამდე რუბლი ამოიღო, რაც წლების განმავლობაში არასდროს მომხდარა.

კოზაევს რუსეთის ფედერაცის პრეზიდენტისგან მიღებული აქვს საბაჟო გენერლის ჩინი. ასეთი წარმატებული და  გამოცდილი ადამიანის ცხინვალში სამუშაოდ ჩასვლას ადგილობრივები სწორედ საბაჟოს ამოქმედების იდეას უკავშირებენ.

ახალგორელები მოუთმენლად ელიან საბაჟოს გახსნას. ამ გზით უჩინარი სავაჭრო ქსელი კანონის ფარგლებში მოექცევა. სავაჭრო ურთიერთობების გაოფიციალურება კი ზემოთ ჩამოთვლილ უსიამოვნებებს მეტნაკლებად შეამცირებს, რაც ახალგორელებისა და მათი ცხინვალელი ბიზნეს პარტნიორების ინტერესებში თანაბრად შედის.

გამოქვეყნებულ მასალაში დაცულია ავტორის მიერ გამოყენებული ტერმინოლოგია და ტოპონიმიკა. IWPR და ვებგვერდის რედაქცია არ აგებს პასუხს საავტორო მასალების შინაარსობრივ მხარეზე.