2022 წლის 13 აპრილი
ავტორი: რეგიონული მედიის ქსელი 
Loading ...
ქვეყნის შიგნით პოლიტიკოსებს შორის არსებული ეთნიკური განხეთქილების გამო არსებობს შიში, რომ ბოსნია-ჰერცეგოვინა შეიძლება გახდეს რუსეთის პრეზიდენტის ვლადიმერ პუტინის შემდეგი სამიზნე
„ზუსტად ასე დაიწყო, პროდუქტები გაქრა და ყველაფერი გაძვირდა,“ გვითხრა სარაევოს ერთ-ერთ მაღაზიაში ზეთის საყიდლად მისულმა 68 წლის ჰანამ.
”[ზეთი] რამდენიმე დღე არ იყო და როცა შემოიტანეს, ორჯერ უფრო ძვირი ღირდა, ვიდრე რუსეთის უკრაინაში შეჭრამდე,” აღნიშნა მან.
ჰანას და სარაევოში მცხოვრებ უამრავ ადამიანს, უკრაინის ომმა მათი ქალაქის ალყა გაახსენა, რომელიც ყველაზე ხანგრძლივი ალყა იყო თანამედროვე ისტორიაში. მოსახლეობა შიშობს, რომ მსგავსი რამ შეიძლება ისევ განმეორდეს.
“ამ დღეებში ხშირად ვეკითხები ახალგაზრდებს, იქნება თუ არა ომი ჩვენს ქვეყანაში,” ამბობს ჰანა და იხსენებს 1992 წლის კონფლიქტს ბოსნია-ჰერცეგოვინაში.
უკრაინაში რუსეთის შეჭრის პირველივე დღეებში ბოსნიის დედაქალაქში ხალხმა პანიკურად დაიწყო პროდუქტების შესყიდვა. მაღაზიებიდან გაქრა ფქვილი, ზეთი, შაქარი და დაკონსერვებული პროდუქცია. სარაევოში კარგად ახსოვთ შიმშილი, რომელიც თან ახლდა ომს და ალყაში ცხოვრებას.
44 თვიანი ალყის დროს, რომელიც 1992 წლის აპრილიდან 1996 წლის თებერვლამდე გაგრძელდა, ბოსნიის დედაქალაქში 350,000-ზე ადამიანი იმყოფებოდა. ქალაქს ყოველდღე ბომბავდნენ და სნაიპერულ ცეცლხს უხსნიდნენ სარაევოს ახლომდებარე მაღლობებზე დაბანაკებული ბოსნიელ სერბთა შეიარაღებული ძალები. დაიღუპა 11,500-ზე მეტი ადამიანი, მათ შორის 1601 ბავშვი.
მას შემდეგ ოცდაათი წელი გავიდა, თუმცა ბოსნია-ჰერცეგოვინაში ისევ ეშინიათ, რომ შეიძლება გახდნენ რუსეთის პრეზიდენტის ვლადიმერ პუტინის მორიგი სამიზნე. წუხილს კიდევ უფრო აძლიერებს ქვეყნის შიგნით პოლიტიკოსებს შორის არსებული ეთნიკური განხეთქილება.
სახელმწიფო პრეზიდიუმის წევრები უკრაინაში მიმდინარე ომის თაობაზე ერთიან პოზიციაზე ვერ თანხმდებიან. პრეზიდიუმის სამი წევრიდან ორი წარმოადგენს ბოსნია-ჰერცეგოვინის ფედერაციას, რომელიც უმეტესად ბოსნიელებით და ხორვატებით არის დასახლებული, ხოლო ერთი წევრი არის სერბთა რესპუბლიკის წარმომადგენელი, სადაც მოსახლეობის უმრავლესობა ეთნიკურად სერბია.
რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრ სერგეი ლავროვთან სატელეფონო საუბრის შემდეგ, პრეზიდიუმის წევრმა სერბთა რესპუბლიკიდან მილორად დოდიკმა განაცხადა, რომ ბოსნიის ნეიტრალიტეტს უჭერდა მხარს. პრეზიდიუმის დანარჩენმა ორმა წევრმა – ჟელკო კომშიჩმა და შეფიკ ჯაფეროვიჩმა კი მკაფიოდ განაცხადეს, რომ რუსეთი შეიჭრა სუვერენული სახელმწიფოს ტერიტორიაზე.
დოდიკის პოზიცია არავისთვის არ ყოფილა გასაკვირი, რადგან ყველამ იცის, რომ მას რუსეთთან ხანგრძლივი და მჭიდრო ურთიერთობა აკავშირებს. ბოლო თვეებში დოდიკმა გააძლიერა სეპარატისტული რიტორიკა და გადადგა კიდეც კონკრეტული ნაბიჯები სერბთა რესპუბლიკის დამოუკიდებლობისკენ იმ იმედით, რომ რუსეთი ამაში მხარს დაუჭერდა.
24 თებერვალს რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შემდეგ, ნატოც და ევროკავშირიც უფრო სერიოზულ ყურადღებას აქცევენ დოდიკის ყველა ნაბიჯს, რომელსაც აქვს იმის პოტენციალი, რომ ბოსნია მორიგი ომის ზღვარზე მიიყვანოს.
„მილორად დოდიკის მსგავსი ნაციონალისტი ავტოკრატები შესანიშნავი პაიკები არიან რუსეთისთვის ბოსნია-ჰერცეგოვინაში.“
მარტის დასაწყისში ნატოს გენერალურმა მდივანმა იენს სტოლტენბერგმა განაცხადა, რომ ბოსნია-ჰერცეგოვინას, ისევე როგორც საქართველოს და მოლდოვას, ემუქრება პირდაპირი საფრთხე რუსეთისგან და ამიტომ ალიანსისგან უფრო ძლიერ მხარდაჭერას საჭიროებს.
უკრაინაში რუსეთის შეჭრის შემდეგ ევროკავშირმა პრევენციული ზომის სახით თითქმის გააორმაგა თავისი სამშვიდობო ძალების (EUFOR) რაოდენობა ბოსნია-ჰერცეგოვინაში.
„ბოსნია-ჰერცეგოვინა საკმაოდ ნაყოფიერი ნიადაგი აღმოჩნდა არასტაბილურობის შესაქმნელად, იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ ზოგიერთი აქტორი, განსაკუთრებით კი სერბთა რესპუბლიკის პოლიტიკური ერთეულის ამჟამინდელი ხელმძღვანელობა, ღიად უჭერს მხარს რუსეთის აგრესიას უკრაინაში,“ აცხადებს ნატოში ბოსნია-ჰერცეგოვინის მისიის სამხედრო ნაწილის ყოფილი ხელმძღვანელი ალია კოჟლიაკი IWPR-თან საუბრისას. „ისინი ეწინააღმდეგებიან ბოსნია-ჰერცეგოვინის ნატოში ინტეგრაციას და ამით პირდაპირ ხდებიან პუტინის თანამონაწილეები მისი მიზნების მიღწევაში.“
ეს კი პირდაპირ აცლის სახელმწიფოს იმის შესაძლებლობას, რომ გაუმკლავდეს უსაფრთხოების გამოწვევებს, დასძენს კოჟლიაკი, რომელიც ამჟამად სარაევოში, ბურჩის საერთაშორისო უნივერსიტეტში საერთაშორისო ურთიერთობებისა და ევროპული კვლევების დეპარტამენტს ხელმძღვანელობს.
„სწორედ ამ ვითარების გამოყენებას ცდილობს პუტინი, რომელიც [ბოსნია-ჰერცეგოვინაში რუსეთის ელჩის მეშვეობით] ემუქრება ბოსნია-ჰერცეგოვინას, რომ ისიც უკრაინის ბედს გაიზიარებს, თუ ნატოში გაწევრიანების ამბიციებს სისრულეში მოიყვანს,“ აცხადებს ის.
ნატოში გაწევრიანება არის სწორედ ის საკითხი, რაზეც ბოსნია-ჰერცეგოვინის პოლიტიკოსები წლებია ვერ პოულობენ საერთო ენას. ბოლო გამოკითხვების მიხედვით, ფედერაციის მოსახლეობის 70 პროცენტი მხარს უჭერს ნატოში გაწევრიანებას, ხოლო სერბთა რესპუბლიკაში მოსახლოების მხოლოდ შვიდი პროცენტია მომხრე.
ავსტრიის საერთაშორისო პოლიტიკის ინსტიტუტის უფროსი მკვლევარი ვედრან ჯიჰიჩი თვლის, რომ რუსეთი დიდი ხანია ყველაფერს აკეთებს იმისთვის, რომ ხელი შეუშალოს დასავლეთ ბალკანეთში ნატოს გაფართოებას და ასევე იმისთვის, რომ რეგიონში, მათ შორის ბოსნია-ჰერცეგოვინაში ხალხს დაეკარგოს ევროკავშირისადმი ნდობა.
„ამიტომაც, მილორად დოდიკის მსგავსი ნაციონალისტი ავტოკრატები შესანიშნავი პაიკები არიან რუსეთისთვის ბოსნია-ჰერცეგოვინაში,“ განუცხადა ჯიჰიჩმა IWPR-ს.
„აშკარაა, რომ რუსეთსა და დოდიკს შორის არსებობს კოორდინაცია; გასაგებია, რა როლს ასრულებს რუსეთის ელჩი ბოსნია-ჰერცეგოვინაში; ნათელია, რომ რუსული პროპაგანდა ძლიერია არა მარტო ბოსნია-ჰერცეგოვინაში, არამედ სერბეთშიც.“
რუსეთის ელჩმა ბოსნია-ჰერცეგოვინაში იგორ კალაბუხოვმა ბოსნიის მედიასთან საუბრისას განაცხადა, რომ მოსკოვი იტოვებდა რეაგირების უფლებას იმ შემთხვევაში, თუ ბოსნია-ჰერცეგოვინა ნატოში გაწევრიანდებოდა, რაც ახსნა იმით, რომ ამ საკითხზე ქვეყანაში კონსენსუსი არ არსებობდა.
სერბთა რესპუბლიკის ეროვნული ასამბლეის მიერ მიღებულ რეზოლუციაში ნათქვამია, რომ ისინი ინარჩუნებენ ნეიტრალიტეტს ნატოში გაწევრიანების თაობაზე და აღნიშნავენ, რომ მიჰყვებიან მეზობელი სერბეთის ნაბიჯებს.
კომშიჩმა და ჯაფეროვიჩმა კალაბუხოვის განცხადებას რუსეთის მხრიდან წამოსული მიუღებელი მუქარა უწოდეს, დოდიკმა კი კომენტარი არ გააკეთა.
ჯიჰიჩის აზრით, პუტინს ნებისმიერ დროს შეუძლია რეგიონში რუსი მოთამაშეების გამოყენება იმისთვის, რომ უფრო მეტი დაბრკოლება შეუქმნას დასავლეთს, მათ შორის, არ არის გამორიცხული ძალადობის პროვოცირებაც.
მისივე თქმით, ქვეყნის დისფუნქციურმა ინსტიტუტებმა, მმართველ პოლიტიკურ ელიტებში არსებული კორუფციამ და ეთნოპოლიტიკამ – რომლებმაც ქვეყანაში შექმნეს ხელოვნური კრიზისები, როგორც საშუალება, რომ ეძარცვათ სახელმწიფო – ნამდვილად შეუწყო ხელი ბოსნია-ჰერცეგოვინას სტაგნაციას ევროკავშირში ინტეგრაციისკენ.
იმის გათვალისწინებით, რომ ბოსნია-ჰერცეგოვინაში ევროკავშირის სამშვიდო ძალებია განლაგებული და ასევე, იმის გამო, რომ დასავლეთ ბალკანეთის არც ერთი ქვეყანა არ ესაზღვრება რუსეთს და ის მთლიანად გარშემორტყმულია ნატოს წევრი სახელმწიფოებით, ჯიჰიჩი აქ უკრაინული სცენარის გამეორებას არ ელოდება,
თუმცა, ის რომ რუსეთი ინარჩუნებს ძლიერ პოზიციას ბოსნია-ჰერცეგოვინაში საკმარია იმისთვის, რომ ურთიერთობები გააფუჭოს როგორც ქვეყნის შიგნით ისე რეგიონში, თუნდაც დიდი კონფლიქტების გარეშე, განმარტავს ჯიჰიჩი.
”ყველაზე ცუდი, რა თქმა უნდა, არის ის, რომ რუსეთის ასეთი გავლენით და დოდიკისნაირი მოთამაშეებით, ბოსნია-ჰერცეგოვინის ნატოსკენ სვლა იქნება შეუძლებელი.”
მარია არნაუტოვიჩი IWPR-ს ჟურნალისტია სარაევოში
სტატია მომზადებულია IWPR-ის მიერ.
