Loading ...

დე ფაქტო საზღვრის გამშვებ პუნქტზე მკვლელობიდან თითქმის ერთი წლის თავზე საერთაშორისო სამართლებრივი დევნა დაიწყო.

ნინო თოლორაია

გიგა ოთხოზორიას მკვლელობას ქართული მხარის მხრიდან საპროტესტო აქციების მთელი ტალღა მოყვა. ინციდენტს მშვიდობიანი მსვლელობებით აპროტესტებდნენ სამოქალაქო და არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლები. (ფოტო: ნინო თოლორაია)

საქართველოს მოქალაქე გიგა ოთხოზორიას გახმაურებულმა მკვლელობამ დე ფაქტო საზღვარზე ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმის (IPRM) განახლება დააჩქარა, თუმცა ხანგრძლივი მოლაპარაკებების შემდეგ მხარეები საკვანძო საკითხებზე მაინც ვერ თანხმდებიან.

2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომის შემდეგ ეს პირველი მძიმე ინციდენტია, რომელიც საზოგადოებისთვის ცნობილი გახდა დე ფაქტო საზღვართან მდებარე მაღაზიის სათვალთვალო კამერით ჩაწერილი კადრების წყალობით.

რუსეთის მიერ აფხაზეთის დამოუკიდებლობის აღიარების შემდეგ, დე ფაქტო საზღვარს, დანარჩენი საქართველოს მთლიან პერიმეტრზე, სეპარატისტულ ხელისუფლებასთან ერთად ახლა უკვე რუსეთის სასაზღვრო შენაერთები აკონტროლებენ.

კონფლიქტის მხარეებს შორის მოლაპარაკებები ევროკავშირის შუამავლობით 2008 წელს ხელმოწერილი სამშვიდობო გეგმის მეექვსე პუნქტის თანახმად ხორციელდება ორი ფორმატის ფარგლებში – ჟენევის საერთაშორის დისკუსიები და ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირების მექანიზმი (IPRM). ეს უკანასკნელი, როგორც აფხაზეთის, ისე სამხრეთ ოსეთის მიმართულებით ფუნქციონირებს.

სამხრეთ ოსეთის  მიმართულებით შეხვედრები IPRM ფორმატის ფარგლებში ერგნეთში შეუფერხებლად ფუნქციონირებს, ხოლო აფხაზეთის მიმართულებით, გალში, შეხვედრები ომიდან ოთხი წლის თავზე შეწყდა.

აფხაზეთის დე ფაქტო ხელისუფლებამ შეხვედრებზე უარი 2012 წლის აპრილში განაცხადა. ოფიციალურ მიზეზად ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის ყოფილი ხელმძღვანელი ანჯეი ტიშკევიჩი დასახელდა, რომელიც აფხაზურმა მხარემ მიკერძოებულობასა და არაობიექტურობაში დაადანაშაულა. მიუხედავად იმისა, რომ ტიშკევიჩმა ეს პოსტი მალევე დატოვა შეხვედრების განახლება 2016 წლამდე ვერ მოხერხდა.

საქართველო–აფხაზეთის ადმინისტრაციული საზღვარი, ქართული დელეგაცია IPRM ფორმატის შეხვედრაზე. (ფოტო: ნინო თოლორაია)

IPRM ფორმატის აღდგენა, რომლის მთავარ მიზანს წარმოადგენს ადგილზე ყოველდღიური ინციდენტების განხილვა და მათზე ოპერატიული რეაგირების უზრუნველყოფა, აფხაზეთის მიმართულებით მხოლოდ გასული წლის მარტში გადაწყდა.

ამ დრომდე გამართულ რვავე შეხვედრაზე განხილვის ერთ–ერთი ძირითადი საკითხი, დე ფაქტო რესპუბლიკის მესაზღვრის მიერ, საქართველოს კონტროლირებად ტერიტორიაზე მშვიდობიანი მოქალაქის მკვლელობა იყო.

2016 წლის 19 მაისს, გალის რაიონიდან დევნილი, 30 წლის გიგა ოთხოზორია სოფელ ხურჩაში, დე ფაქტო საზღვრის გამშვებ პუნქტზე, დღის სამ საათზე, რამდენიმე გასროლით მოკლეს. ინციდენტი ერთ–ერთი მაღაზიის სათვალთვალო კამერამ სრულად დააფიქსირა.

ქართული დელეგაცია საქმის ობიექტურად გამოძიებას და დამნაშავის დასჯას მოითხოვდა, თუმცა აფხაზური მხარე სხვადასხვა ფორმალური დეტალის მომიზეზებით მიიჩნევდა, რომ საქმეს მტკიცებულებები აკლდა.

„მსგავსი რამ რომ არ განმეორდეს საჭიროა ჩვენი ქვეყნების სამართალდამცველ ორგანოებს შორის თანამშრომლობა,“ –ამბობს აფხაზური და აბაზური ხალხების მსოფლიო კონგრესის პრეზიდენტის მრჩეველი ბესლან კობახია.

„ამისთვის აუცილებელია მთავრობებს შორის შეთანხმების მიღწევა. საამისოდ კი საქართველოს მხრიდან აფხაზეთის დამოუკიდებლობის აღიარებაა აუცილებელი“, – დასძენს იგი.

„ომის შემდგომ პერიოდში საზღვართან აფხაზეთის თითქმის იმდენივე მოქალაქე დაიღუპა ქართველი სპეცსამსახურების ხელით, რამდენიც 1992-93 წლების შეიარაღებული კონფლიქტის დროს,“ ამბობს ბესლან კობახია. ,,თუმცა, ვერ ვიხსენებ თბილისის მიერ გამოძიებულ ერთ ფაქტსაც კი.“

გიგა ოთხოზორიას მკვლელობა ერთადერთი ინციდენტია, რაც კონფლიქტის შემდეგ მომხდარა დე ფაქტო საზღვარზე, რომელიც ვიდეო კამერით არის დაფიქსირებული და რომლის დახმარებითაც შესაძლებელია მკვლელობის ადგილზე მყოფ ადამიანთა ინდენტიფიცირება.

2016 წლის 26 დეკემბერს, ზუგდიდის რაიონულმა სასამართლომ მკვლელობაში ეჭვმიტანილ რაშიდ კანჯი-ოღლის 12 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა.

გიგა ოთხოზორიას ოჯახი გამოძიების შედეგით უკმაყოფილოა.

„სასამართლო სხდომებზე არ დადგინდა მიზეზი, თუ რის გამო მომიკლეს შვილი. პროცესზე არ დასმულა საკმარისი კითხვები გარემოებების დასადგენად,“ – ამბობს დედა, ჯულიეტა ჭანტურია.

მოგვიანებით ბრალდების მხარემ უფრო მძიმე სასჯელის მოთხოვნით სააპელაციო სასამართლოს მიმართა. 2017 წლის 10 მარტს, ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ მიმალვაში მყოფ რაშიდ კანჯი-ოღლის სასჯელი დაუმძიმა და მას 14 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა.

გასულ პარასკევს, რაშიდ კანჯი-ოღლი საერთაშორისო კრიმინალური პოლიციის – ინტერპოლის მიერ გამოცხადდა ძებნაში. 

მანამდე, 2016 წლის 23 ივნისს, აფხაზეთის სამხედრო პროკურატურამ რაშიდ კანჯი-ოღლის ოფიციალურად წაუყენა ბრალი. სოხუმის სამხედრო სასამართლომ მას შინაპატიმრობა მიუსაჯა.

ბოლო დროს, ამ მკვლელობისადმი საზოგადოების ინტერესი გააღვივა ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის ზუგდიდის ორგანიზაციის წევრის ლევან თორიას  მიერ 7 მარტს გავრცელებულმა  ვიდეომასალამ, სადაც ჩანს, თუ როგორ ცეკვავს აფხაზურ ქორწილში მიმალვაში მყოფი დამნაშავე.

,,ის ცინიზმი, რაც დღეს აფხაზურ მხარეს აქვს უნდა შეწყდეს. მკვლელმა პასუხი კანონის მთელი სიმკაცრით უნდა აგოს“, – განაცხადა თორიამ საგანგებოდ მოწვეულ პრესკონფერენციაზე, რომელზეც მან ჟურნალისტებს ქორწილის კადრები გადასცა.

ლევან თორია საკუთარ წყაროს ანონიმურად ტოვებს. მის მიერ გავრცელებული კადრების მიხედვით შეუძლებელია გადაღების თარიღის დადგენა, თუმცა როგორც თვითონ ამტკიცებს, ვიდეომასალა ერთი კვირის წინ არის ჩაწერილი. ასევე, ჯერჯერობით არცერთ ოფიციალურ უწყებას არ დაუდასტურებია, რომ ვიდეო ჩანაწერში მკვლელობაში ეჭვმიტანილი ფიგურირებს.

დამნაშავის ქართული მხარისთვის გადმოცემა რუსეთის მიზეზით ჭიანურდება, მიიჩნევს კონფლიქტების თემაზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაცია „საუნჯის“ ხელმძღვანელი იაგო ფასანძე.

„რუსეთს რომ სდომოდა კანჯი-ოღლის დაკავება, მისთვის ეს შესაძლებელი იყო აქამდეც. თუმცა, დღემდე არსებული ვითარება მეტყველებს იმაზე, რომ ამ ადამიანის პასუხისმგებლობაში მიცემას არ აპირებენ. კანჯი-ოღლი მშვიდად იმყოფება აფხაზეთის ტერიტორიაზე, რომელიც არის კონტროლირებადი არა აფხაზეთის, არამედ რუსეთის მიერ“, – აღნიშნა მან.

ზუგდიდის რაიონის სოფელი ხურჩა. ადგილი სადაც გიგა ოთხოზორია მოკლეს. (ფოტო: ნინო თოლორაია)

დე ფაქტო ადმინისტრაციული საზღვარი მდინარე ენგურის გასწვრივ 1992–93 წლების შეიარაღებული კონფლიქტის შედეგად გაჩნდა. კონფლიქტის საომარი ფაზის დასრულების შემდეგ, აფხაზეთის ტერიტორიაზე თავისუფალი გადაადგილება ადგილობრივი ქართველებისთვის შეიზღუდა.

საქართველოს სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის ინფორმაციით, საზღვრის უკანონოდ გადაკვეთის ბრალდებით აფხაზურმა მხარემ 2008 წლიდან დღემდე 1729 პირი დააკავა. როგორც ოფიციალური პასუხიდან ირკვევა, ადმინისტრაციული საზღვრის გადაკვეთის მცდელობისას მოკლულთა რაოდენობის შესახებ ინფორმაციას უწყება არ ფლობს.

მხოლოდ რაშიდ კანჯი-ოღლის დასჯა არაფერს შეცვლის, სახელმწიფოს მხრიდან საზღვარზე მოქალაქეთა უსაფრთხოდ გადაადგილებისთვის სხვა ღონისძიებებია გასატარებელი, მიიჩნევს პოლიტოლოგი სოსო ცისკარიშვილი.

,,სახელმწიფო მეტად უნდა აკონტროლებდეს საზღვარს, დასავლელმა პარტნიორებმა კი ზეპირი განცხადებების გარდა პრაქტიკული ნაბიჯები უნდა გადადგან მოსახლეობის უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად“, – დასძინა მან.

აფხაზეთის დე ფაქტო რესპუბლიკის მესაზღვრეებს არ უნდა ჰქონდეთ შესაძლებლობა დაბრკოლების გარეშე გადმოლახონ ადმინისტრაციული საზღვარი და სიტყვიერი შელაპარაკების ნიადაგზე ადამიანი მოკლან, ამბობს ორგანიზაცია „საუნჯის“ ხელმძღვანელი იაგო ფასანძე.

,,გამშვები პუნქტების მოპირდაპირედ, თანამედროვე ტექნოლოგიებით აღჭურვილი, დამატებითი საგუშაგოები უნდა განთავსდეს, რათა თითოეული სამხედროს უკანონოდ გადაადგილებაზე მყისიერი რეაგირება მოხდეს,’’ – აცხადებს იგი.